Złożona ze szczegółowych studiów publikacja ukazuje formowanie się kanonicznej wersji kultury komunistycznej, opartej na konstruowaniu nowego panteonu. Została w niej także zarysowana relacja między wzorami kulturowymi, pomyślanymi jako modele uniwersalne, a tym, co specyficznie narodowe, będące lokalnym wariantem całościowego projektu ideologicznego. Autorzy proponują rozmaitość perspektyw badawczych: opracowania literaturoznawcze i filmoznawcze, ujęcia historyczne, analizy folklorystyczne, etnograficzne, antropologiczne i socjologiczne. Wielości podejść badawczych odpowiada różnorodność analizowanych materiałów źródłowych, takich jak: literatura, poezja, publicystyka, film, sztuki plastyczne, komiks, przekazy folklorystyczne i pseudofolklorystyczne. Repertuar omawianych tekstów kultury odzwierciedla dzięki temu napięcia pomiędzy oficjalnym dyskursem komunistycznym a działaniami indywidualnymi i/lub świadomością potoczną.

Tom podzielony został na cztery części. W pierwszej, zatytułowanej Dlaczego klasycy?, zamieszczone zostały artykuły poświęcone wykorzystaniu postaci historycznych – klasyków literatury, artystów, luminarzy religijnych – w komunistycznym i pseudokomunistycznym dyskursie ideologicznym oraz na gruncie jego praktycznych zastosowań: w państwowej polityce kulturalnej, tekstach propagandy politycznej, programach edukacyjnych i wydawniczych, a także w opracowaniach naukowych oraz wypowiedziach artystycznych o charakterze popularnym.

Elementem spajającym zgromadzone w tym dziale artykuły jest pojęcie tradycji kulturowej i zagadnienie jej miejsca w komunistycznym projekcie rzeczywistości, programowo zorientowanym na kreację przyszłości i postęp. Autorzy dowodzą w swych tekstach, że istniała także potrzeba zakorzenienia go w przeszłości i uprawomocnienia przez tego rodzaju odwołania, będące często owocem dość zaskakujących wyborów, a nade wszystko świadectwem przywiązania społecznego do wartości kultury narodowej.