Inicjatywa Katarzyny Skowronek oraz Katarzyny Leszczyńskiej dotycząca przyjrzenia się kategorii performatywności – a właściwie jej fenomenowi – zaowocowała nowatorskim na gruncie polskiej literatury socjologicznej dziełem pod tytułem Performatywne wymiary kultury. Zawiera ono wiele inspirujących do dalszej lektury ujęć, polegających na ukazaniu różnorodnych sposobów postrzegania istoty performatyki oraz jej symptomatycznego charakteru; książka skłania do refleksji, a także podjęcia samodzielnych badań. Uzmysławia nośność performatyki jako pojęcia aktywnego i wieloznacznego. Pokazuje, jak użyteczne może być to pojęcie w badaniach polskiej rzeczywistości społecznej oraz obecnych w jej ramach zjawisk.

Książka jest podzielona na sześć rozdziałów. Pierwszy dotyczy zestawienia performatywności z dyskursami społecznymi – jego autor (Rafał Maciąg) naszkicował drogę do perfomatologii (czyli performowania performatyki), poświęcając wiele uwagi językowi polskiej polityki. Pozostali autorzy również dali wyraz swojego pojęcia złożoności zjawiska, przy czym ciekawe narzędzia poznania przynoszą teksty poświęcone performatywnym aspektom użycia nazw własnych w dyskursie publicznym oraz performatywów i sił perlokucyjnych wypowiedzi Magisterium Kościoła we współczesnym dyskursie katolickim. Warto także głębiej zastanowić się nad przywołaną ideą „zwrotu performatywnego”  w świetle diagnozowania nowej orientacji w humanistyce.

Zupełnie inne oblicze ma performatywność w kontekście obyczajowości i rozrywki, opisana w artykułach Beaty Łaciak, Macieja Myśliwca, Mieszka Hajkowskiego i Joanny Dziadowiec. Autorzy dokonali analizy wariantów kategorii performatywności w rozmaitych kontekstach związanych z realizacją idei homo ludens. Rozważyli między innymi znaczenie przekazów audiowizualnych dla recypowania wydarzeń z przeszłości, istotę interkulturowych spotkań czy wymiary kodów rasowych dostrzegalnych w polskiej kulturze popularnej. Wykazali także dokonującą się na przestrzeni lat zmianę w tym obszarze, co wydaje się nowatorskim ujęciem służącym analizie polskiego społeczeństwa.

Performatywność może również z powodzeniem posłużyć jako narzędzie i przestrzeń normatywizacji oraz transgresji. Miłośników wytworów kultury popularnej zachwyci na przykład analiza wizerunku wampira, spektaklu męskości, dramatyzacji cielesności, szaleństwa, gender. Interesujące są również uwagi na temat rytualnego charakteru performatywności. Z kolei zwolenników interaktywności zainteresuje ciekawe ujęcie Facebooka, gier fabularnych i przestrzeni muzealnej. Wielu autorów dogłębnie przeanalizowało i zobrazowało licznymi przykładami procesy tworzenia płci i ciała na kontinuum normatywiki.

Media, sfera publiczna, sztuka stają się sceną performatywności, czego owocem jest między innymi postrzeganie polityki jako performansu czy pojawiające się uznanie dla performatywnych aspektów działalności ruchów społecznych. Co więcej, kontekst na przykład filozoficzny, teorii sztuki czy estetyczny, będący determinantą zjawiska performatywności, rzuca światło na jego złożoność. Cenne w związku z tym dla przyszłych badaczy są szczegółowe uwagi na temat trudności pojawiających się w trakcie procesów badawczych, ponieważ pozwolą one uniknąć oczywistych pułapek.

Performatywność pojęta jako sposób badania zjawisk społecznych, estetycznych i kulturowych wydaje się obecnie ważną orientacją. Wymaga jednak – zgodnie z sygnałami autorów znakomitych  tekstów zamieszczonych na łamach książki Performatywne wymiary kultury – wielu badań i uwagi ze strony zdolnego do refleksji nad społecznymi zjawiskami czytelnika. Publikacja ta zainteresuje politologów, socjologów, antropologów, kulturoznawców, ale przede wszystkim jest godna polecenia osobom lubującym się w poznawaniu nowych kategorii służących uzyskaniu pełniejszego oglądu świata, w którym żyją.