Wielbicieli kultury francuskiej zadowoli zapewne fakt, że w 2012 roku nakładem wydawnictwa Libron – Filip Lohner ukazała się praca autorstwa dra Piotra Napierały dotycząca życia codziennego i kulturalnego XVIII-wiecznej Francji. W roku 2010 miałam możliwość przeczytać książkę tegoż autora, zatytułowaną Światowa metropolia. Życie codziennie w osiemnastowiecznym Londynie, która ukazała się nakładem wydawnictwa Novae Res.

Piotr Napierała przedstawia rozwój kulturowy Francji, który miał miejsce w XVIII wieku. Przy tym oczywiście należy pamiętać, że pojęcie kultury łączy się nierozerwalnie z ukazaniem tła historycznego, społecznego, a nawet gospodarczego ówczesnej Francji. Niewątpliwie Paryż tego okresu był jednym z największych miast w Europie i na świecie. Stał się nieoficjalną stolicą Francji i francuskiego oświecenia. Był centrum rozwoju francuskiej myśli, literatury, manier, sztuk i metod administrowania. To stąd czerpano wzorce i adaptowano do swoich potrzeb w poszczególnych krajach. Język francuski był wówczas pierwszym językiem w Europie. Wersal był także kulturalnym źródłem inspiracji dla dworu niemieckiego, szwedzkiego, duńskiego, rosyjskiego czy włoskiego. Naśladowano styl architektoniczny w budowie pałacu, wprowadzano na swoje dwory francuskie gry i zabawy, ceremonie i zwyczaje czy francuski styl komediowy w spektaklach.

Paryż i Wersal to dwa podstawowe ośrodki francuskiego oświecenia . Dla lepszego ujęcia tematu, autor przedstawia czytelnikowi zarys ówczesnej sytuacji politycznej, zasiadających wówczas na tronie francuskim władców, ich małżonki i metresy oraz regentów rządzących w okresach małoletniości przyszłego króla. Przy tym tłumaczy, co tak naprawdę kryło się pod pojęciem francuskiego absolutyzmu. Nieprawdą jest, że król mógł robić, co chciał, że władcy dbali tylko o swój dwór. Błędem jest przedstawianie monarchii francuskiej jako państwa skrajnie fiskalnego. Autor obala więc podstawowe podręcznikowe mity.

Piotr Napierała przedstawia również funkcjonowanie ówczesnego dworu z rozmaitymi partiami i koteriami. Opisuje zmiany architektoniczne Wersalu, porusza kwestie higieny, warunków życia, zajęć dworskich, ewoluującego ceremoniału. Zagląda do Pamiętników Saint-Simona, aby nakreślić skandale dworskie. Oprócz Wersalu autor z wierną dokładnością opisuje zabudowania i prowadzi czytelnika uliczkami ówczesnego Paryża. Przedstawia warunki życia, ważne gmachy państwowe, kościoły, historię Lasku Bulońskiego.

Osobny rozdział poświęcony jest nastawieniu paryżan wobec cudzoziemców. Czytelnik dowie się, dlaczego osiemnastowieczny Francuz był anglofobem, jak Brytyjczycy odnosili się do Francuzów, dlaczego Francja nieustannie wojowała z Austrią od XVI w. Dla przykładu Holendrów uważano za grubiańskich, ale przedsiębiorczych, a Hiszpanów postrzegano jako naród ciemny i zacofany. Autor przestawia również posłów i znane osobistości odwiedzające wówczas Paryż. W tym wszystkim znajdziemy również fragmenty dotyczące Polaków przebywających w Paryżu oraz rozważania na temat stosunków polsko-francuskich.

Sporo miejsca autor poświęca życiu intelektualnemu Paryża. Zwraca uwagę, że w XVIII w. wykształcił się typ intelektualisty: człowieka, który czyta wiele książek o różnej tematyce, próbuje pisać i dzieli się swoimi spostrzeżeniami z innymi. Napierała przedstawia bywalców salonów, rodzaj prowadzonych dyskusji oraz pomysłodawczynie organizowania takich spotkań. Ukazuje również ówczesne gazety i popularne tematy artykułów. Osobny rozdział poświęcony jest kompozytorowi Jeanowi-Philippe’owi Rameau. Napierała nie zapomina również o obyczajach przyjętych wśród niższych warstw społecznych i dokonuje analizy kultury popularnej. Przedstawia skuteczność wymiaru sprawiedliwości, warunki życia i bezpieczeństwo klasy najniższej.

Praca ma charakter badawczy. Oparta jest na bogatym materiale źródłowym w postaci pism, pamiętników, listów, których fragmenty są cytowane. Wszystkie źródła i opracowania są wspomniane w bibliografii. Tekst opatrzony jest przypisami oraz zdjęciami, w większości pochodzącymi z prywatnego archiwum autora. Niestety, osobiście uważam, że błędem było umieszczanie ich w tak małym formacie. Warto również nadmienić, że kartki są klejone. Niemniej jednak jest to pozycja zasługująca na uwagę czytelnika zainteresowanego kulturą i życiem codziennym osiemnastowiecznej Francji.

Plus minus:
Na plus:
+ tematyka
+ wartość merytoryczna
+ bogata bibliografia
+ przystępny język
Na minus:
- zbyt małe zdjęcia
- kartki klejone

Ocena recenzenta: 9/10